آموزش دیجیتال زندان در 5 کشور شاخص
نمونه های مختلفی از آموزش دیجیتال در زندان در کشورهای مختلف از جمله سنگاپور، انگلستان، آمریکا و … پیاده سازی شده است و نتایج تمامی این برنامه ها نشان می دهد که کسانی که در برنامه های آموزش مجازی زندان شرکت کردند 43 درصد احتمال بازگشت آنها به زندان پائین تر بوده است.
الگوهای موفق آموزش دیجیتال زندانیان برای بازگشت به جامعه
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که آموزش زندانیان به شکل چشمگیری از احتمال بازگشت مجدد آنها به زندان می‌کاهد. به‌طور مشخص، یک فراتحلیل توسط RAND نشان داد افرادی که در دوران حبس در برنامه‌های آموزشی شرکت کرده‌اند، ۴۳٪ کمتر احتمال دارد پس از آزادی دوباره مرتکب جرم شوند و هر ۱ دلاری که صرف آموزش زندانیان شود، در بلندمدت ۴ تا ۵ دلار صرفه‌جویی در هزینه‌های زندان به دنبال دارد. به همین دلیل بسیاری از کشورها به سراغ ابزارهای دیجیتال برای ارتقای مهارت‌ها و آموزش حرفه‌ای زندانیان رفته‌اند. این برنامه‌ها با استفاده از تبلت، کتابخانه دیجیتال و دسترسی تحت‌کنترل به محتوا به زندانیان امکان می‌دهند که مهارت‌های شغلی بیاموزند و با محتوای انگیزشی و آموزشی برای زندگی بهتر پس از آزادی آماده شوند. در ادامه، به چند نمونه بین‌المللی موفق و نتایج آنها (همراه با جزئیات عملیاتی، فنی و محتوایی) می‌پردازیم.
هر 1 دلار سرمایه گذاری در آموزش زندانیان 4 تا 5 دلار در بلند مدت صرفه جوئی در هزینه‌های زندان به دنبال دارد
ایالات متحده: تبلت‌های آموزشی و کاهش چشمگیر تکرار جرم
آموزش دیجیتال در زندان‌های آمریکا به سرعت در حال گسترش است. برنامه‌هایی نظیر Edovo و APDS با ارائه تبلت‌های امن به زندانیان، محتوای گسترده‌ای از آموزش‌های تحصیلی، فنی و مهارت‌های زندگی را در اختیارشان قرار می‌دهند. ویژگی جالب Edovo این است که زندانیان برای دسترسی به سرگرمی (مانند فیلم، موسیقی یا بازی) باید ابتدا دروس آموزشی و دوره‌های مهارتی را بگذرانند و با پیشرفت در دوره‌های آموزشی محتوای تفریحی را آزاد می‌کنند. این ساختار انگیزشی باعث مشارکت بالای زندانیان شده است. به عنوان نمونه، در یک زندان در کارولینای شمالی که تبلت‌های Edovo به‌صورت آزمایشی توزیع شد، طی تنها یک هفته ۹۵ زندانی مجموعاً ۸۷۵۱ ساعت محتوای آموزشی را روی تبلت‌ها گذراندند که نشان‌دهنده استقبال و درگیر شدن فوق‌العاده آنها بود. دوره‌های ارائه‌شده بسیار متنوع‌اند، از آموزش سواد پایه و ریاضیات تا مدیریت خشم، مهارت‌های خانوادگی، مالی، مهارت‌های شغلی، زبان‌های خارجی و حتی آموزش‌های حقوقی (مثلاً چگونگی رفتار در دادگاه)، که در مجموع بیش از ۱۰٬۰۰۰ ساعت محتوای آموزشی مبتنی بر شواهد را شامل می‌شود. تبلت‌ها کاملاً امن و تحت نظارت هستند؛ ارتباط زندانیان از طریق آنها ضبط و پایش می‌شود و دستگاه‌ها به شبکه‌ی داخلی محدود متصل‌اند که دسترسی به اینترنت آزاد ندارند. همچنین فرم‌ها و کارهای اداری نیز روی تبلت دیجیتال شده و زندانیان می‌توانند درخواست‌های خود (برای کلاس‌ها، تماس تلفنی، خدمات بهداری و…) را بدون کاغذبازی از این طریق ثبت کنند که بار کاری کادر زندان را کم کرده است. مسئولان زندان‌ها گزارش کرده‌اند که دیجیتال‌سازی فرآیندها و ارائه تبلت‌ها، وقت کارکنان را آزاد کرده تا بیشتر بر تعامل سازنده با زندانیان تمرکز کنند و رفتار مثبت زندانیان را با ابزارهای تشویقی بهبود داده است.
محتوای آموزشی :
- آموزش سواد پایه و ریاضیات
- مدیریت خشم
- مهارت‌های خانوادگی
- مالی
- مهارت‌های شغلی
- زبان‌های خارجی
- آموزش‌های حقوقی
از نظر نتایج و اثربخشی، برنامه‌های آموزشی دیجیتال پشت میله‌ها امیدبخش بوده‌اند. وزارت دادگستری ایالات متحده اشاره کرده که آموزش‌های ترکیبی حضوری-آنلاین در زندان‌های ایالتی اوهایو و کالیفرنیا با موفقیت اجرا شده و در سطح فدرال نیز طرح پایلوتی برای آموزش با تبلت در سال ۲۰۱۷ آغاز شد. آمارهای کلی نشان می‌دهند مشارکت در آموزش، نرخ بازگشت به جرم را کاهش می‌دهد. به طور مثال، در برنامه The Last Mile – که به زندانیان در کالیفرنیا و چند ایالت دیگر برنامه‌نویسی و مهارت‌های کسب‌و‌کار را (بدون دسترسی به اینترنت) آموزش می‌دهد – میزان عود به زندان در میان فارغ‌التحصیلان کمتر از ۵٪ بوده است؛ در حالی که این نرخ به طور متوسط در آمریکا بیش از ۵۰٪ گزارش می‌شود. طبق آمار منتشرشده، از حدود ۱۴۰۰ زندانی شرکت‌کننده در The Last Mile، تنها ۴٫۵٪ پس از آزادی مرتکب جرم جدید شده‌اند که موفقیت چشمگیری محسوب می‌شود. همچنین اکثر شرکت‌کنندگان این برنامه توانسته‌اند در حوزه فناوری شغل پیدا کنند. این نتایج حاکی از آن است که آموزش مهارت‌های به‌روز (مانند کار با کامپیوتر و برنامه‌نویسی) در محیط تحت‌کنترل زندان می‌تواند به اشتغال‌پذیری و خودباوری بیشتر پس از آزادی بیانجامد و چرخه بازگشت به جرم را بشکند.
ابزارهای دیجیتال
در آمریکا با ارائه مشوق های تفریحی طی تنها یک هفته ۹۵ زندانی مجموعاً ۸۷۵۱ ساعت محتوای آموزشی را روی تبلت‌ها گذراندند که نشان‌دهنده استقبال و درگیر شدن فوق‌العاده آنها بود.
جزئیات فنی و اجرایی: تبلت‌های مورد استفاده در زندان‌های آمریکا معمولاً مخصوص محیط امنیتی طراحی شده‌اند؛ آنها مستحکم، ضد دستکاری و دارای شارژرهای ویژه‌ی قفل‌دار هستند تا قطعات‌شان جدا نشده و سوءاستفاده نشود. دسترسی به وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها به‌شدت محدود به فهرست سفید (whitelist) است و هیچ امکان اتصال آزاد به اینترنت وجود ندارد. برخی سیستم‌ها (مثل Edovo) حتی امتیازدهی و پاداش را برای تشویق زندانیان به ادامه یادگیری در نظر گرفته‌اند؛ یعنی زندانی با گذراندن موفق یک واحد درسی امتیاز کسب می‌کند و می‌تواند از امتیاز برای تماشای فیلم یا گوش دادن موسیقی روی همان تبلت استفاده کند. این ترکیب آموزش و تفریح تحت نظارت، انگیزه‌ی یادگیری را بالا نگه می‌دارد. محتوا نیز با همکاری مؤسسات آموزشی و روانشناسی تهیه شده تا شواهد‌محور و متناسب با نیازهای اصلاحی زندانیان باشد (برای مثال دوره‌های مدیریت خشم یا مهارت‌های والدگری بر اساس برنامه‌های تأییدشده‌ی بازتوانی تهیه شده‌اند). به طور کلی، تجربیات ایالات متحده نشان می‌دهد به‌کارگیری فناوری دیجیتال در آموزش زندانیان می‌تواند نرخ درگیری آنها در برنامه‌های اصلاحی را افزایش دهد و با بهبود مهارت و رفتار، به کاهش خشونت داخل زندان و کاهش چشمگیر نرخ بازگشت مجدد پس از آزادی منجر شود.
سنگاپور: پروژه «DIRECT» و دسترسی کنترل‌شده به تبلت
یکی از نمونه‌های برجسته در آسیا، برنامه‌ی تحول دیجیتال سنگاپور است. خدمات زندان سنگاپور (SPS) در سال‌های اخیر پروژه‌ای به‌نام DIRECT (Digitalisation of Inmate Rehabilitation & Corrections Tool) راه‌اندازی کرده که طی آن به زندانیان تبلت‌های اشتراکی داده می‌شود تا آموزش و ارتباطات خود را از این طریق پیش ببرند. در فاز پایلوت این طرح (۲۰۱۷)، حدود ۸۰۰ زندانی در چهار زندان به‌مدت شش ماه تبلت در اختیار داشتند و پس از بازخورد مثبت از سوی زندانیان و کارکنان، هدفگذاری شد که تا ۲۰۱9 همه زندانیان به چنین امکاناتی دسترسی پیدا کنند. این تبلت‌ها به یک شبکه داخلی امن متصل‌اند (بدون اینترنت عمومی) و روزانه فقط چند ساعت در اختیار هر زندانی قرار می‌گیرند (هر تبلت بین ۳-۴ نفر مشترک است). رویکرد اشتراکی و زمان‌بندی محدود برای اطمینان از رعایت امنیت و جلوگیری از سوءاستفاده در نظر گرفته شده است.
تمرین دیجیتال :
فرم‌ها و کارهای اداری نیز روی تبلت دیجیتال شده و زندانیان می‌توانند آموزش آن را در تبلت یا لپ تاپ ببینید و درخواست‌های خود (برای کلاس‌ها، تماس تلفنی، خدمات بهداری و…) را بدون کاغذبازی از این طریق ثبت کنند که بار کاری کادر زندان را کم کرده است.
محتوا و امکانات: بر روی تبلت‌هایDIRECT، زندانیان به طیف متنوعی از منابع دیجیتال به‌صورت آفلاین دسترسی دارند، از جمله: کتاب‌های الکترونیکی (ebook)، دوره‌ها و ویدئوهای آموزشی مهارت شغلی و تحصیلی، و حتی پادکست‌های انگیزشی و خودیار. این امکانات دیجیتال، محدودیت‌های گذشته را از بین برده است؛ قبلاً زندانیان تنها در زمان‌های کوتاه کتابخانه می‌توانستند به کتاب دسترسی داشته باشند، اما اکنون با این تبلت‌ها تقریباً در هر زمان می‌توانند مطالعه کنند یا دوره ببینند. علاوه بر این، ارتباط با خانواده از طریق یک سیستم نامه الکترونیکی داخلی فراهم شده است. زندانیان می‌توانند پیام‌هایی شبیه ایمیل (البته از طریق سیستم کنترل‌شده زندان) به خانواده بفرستند و پاسخ دریافت کنند. نتیجه‌ی مستقیم این قابلیت، افزایش چشمگیر تعامل خانواده‌ها بوده است؛ طبق گزارش SPS، با راه‌اندازی این تبلت‌ها ۸۷٫۵٪ از خانواده‌ها نامه‌های بیشتری برای زندانیان ارسال کرده‌اند که حفظ رابطه عاطفی زندانی با بستگان را تقویت نموده است. این موضوع از منظر امنیتی هم مفید بوده، چرا که اتکا به نامه دیجیتال ریسک ورود مواد ممنوعه از طریق نامه‌های کاغذی را کاهش می‌دهد.
ارزیابی نتایج: سنگاپور پیش از این نیز یکی از پایین‌ترین نرخ‌های بازگشت به زندان را در جهان داشته و با به‌کارگیری فناوری در پی بهبود بیشتر این شاخص است. نرخ عود (بازگشت به زندان طی ۲ سال) در سنگاپور برای گروه آزادیافته‌های سال ۲۰۱5 حدود ۲۵٫۹٪ گزارش شده که اندکی کمتر از سال پیش از آن (۲۶٫۵٪ برای گروه ۲۰۱4) بوده است. این نرخ در مقایسه با بسیاری از کشورها بسیار پایین است (مثلاً در آمریکا این نرخ سه‌ساله بالای ۶۰٪ است). مسئولان سنگاپوری عقیده دارند تداوم ارتباط خانوادگی و افزایش سطح تحصیلات و مهارت زندانیان از طریق ابزارهایی مانند DIRECT می‌تواند این نرخ را باز هم کاهش دهد. هرچند آمار تفکیکی درباره تاثیر مستقیم تبلت‌ها بر کاهش عود هنوز منتشر نشده، اما شواهد غیرمستقیم دلگرم‌کننده است: برای مثال علاوه بر افزایش ارتباطات خانوادگی، کارفرمایان بیشتری برای جذب زندانیان آزادشده ثبت‌نام کرده‌اند (تعداد کارفرمایان عضو برنامه استخدام زندانیان آزادشده در سال ۲۰۱7 به ۵۵۲۰ رسید که نشان‌دهنده اعتماد رو به رشد جامعه به مهارت‌آموزی زندانیان است). این امر حاکی از آن است که برنامه‌های توانمندسازی دیجیتال مانند DIRECT با تمرکز بر آموزش شغلی و حفظ پیوندهای اجتماعی، به تدریج در بهبود نرخ اشتغال و کاهش بازگشت به جرم تأثیر خواهند داشت.
جزئیات فنی: تبلت‌های مورد استفاده در سنگاپور کاملاً تحت نظارت و محدودیت هستند. هر تبلت فقط به شبکه‌ی داخلی زندان وصل می‌شود و فقط به منابع تأییدشده (کتاب‌ها، دوره‌ها، پیام‌رسان داخلی) دسترسی دارد. هیچ مرورگر آزادی روی دستگاه‌ها وجود ندارد. هرگونه تخلف یا تلاش برای دسترسی غیرمجاز قابل ردیابی است. تبلت‌ها دوربین یا میکروفون فعال برای استفاده شخصی ندارند و صرفاً یک ابزار آموزشی/ارتباطی کنترل‌شده محسوب می‌شوند. در برخی زندان‌ها تبلت به دیوار یا میز متصل است و قابل خروج از سلول نیست. همچنین سهمیه زمانی (چند ساعت در روز) و اشتراک بین چند زندانی به اجرای عادلانه و امن طرح کمک کرده است. محتوای انگیزشی (مثلاً پادکست‌های اصلاح رفتار) توسط روانشناسان و کارشناسان بازپروری سنگاپور تهیه یا انتخاب شده و به صورت پیش‌فرض روی دستگاه موجود است. از منظر اجرایی، کارکنان زندان‌های سنگاپور آموزش دیده‌اند تا به زندانیان در استفاده صحیح از تبلت کمک کنند و بازخوردهای آنها را جمع‌آوری نمایند تا محتوای آموزشی بهبود یابد. مجموع این تدابیر باعث شده سنگاپور به یک الگوی منطقه‌ای در بهره‌گیری از فناوری برای توانمندسازی زندانیان تبدیل شود.
استرالیا (ایالت نیوساوت ولز): تبلت‌های درون‌سلولی و هدف کاهش جرم
دولت ایالت نیوساوت ولز (استرالیا) نیز با دیدگاه کاهش نرخ تکرار جرم، از سال ۲۰۲۰ برنامه‌ای گسترده برای ارائه دستگاه‌های دیجیتال درون‌سلولی به زندانیان آغاز کرد. این طرح به‌عنوان بخشی از برنامه‌ی دولت برای کاهش ۵٪ی نرخ بازگشت به جرم تا سال ۲۰۲۳ تعریف شد. در مرحله نخست، دو زندان به‌صورت پایلوت مجهز به تبلت شدند و موفقیت‌آمیز بودن این پایلوت منجر به تأمین بودجه جهت گسترش آن به کل ایالت شد. بر اساس گزارش رسمی دولت NSW، تا اواسط سال ۲۰۲3 تعداد ۲۸ زندان در این ایالت به سکو (پلتفرم) دیجیتال اصلاح مجرمین مجهز می‌شوند و بیش از ۴۰ میلیون دلار بودجه برای این منظور تخصیص یافته است.
امکانات و محتوا: این برنامه که Offender Digital Services نام دارد، به هر زندانی یک تبلت ویژه‌ی محیط زندان ارائه می‌کند که به یک شبکه‌ی بسیار امن و بسته متصل است. دستگاه‌ها از نظر فیزیکی مقاوم و ضد‌دستکاری طراحی شده‌اند و تمامی سایت‌ها، سرویس‌ها و اپلیکیشن‌ها روی آن از پیش تأیید شده و محدود شده‌اند. برای نمونه، زندانی می‌تواند به منابعی مانند دوره‌های آموزشی آنلاین (روی اینترانت زندان)، کتابخانه دیجیتال، اطلاعات شغلی، و همچنین سیستم تماس تلفنی امن دسترسی داشته باشد. تماس‌های تلفنی از طریق تبلت با استفاده از همان سامانه تلفن زندان برقرار می‌شود (تبلت به عنوان واسطی برای شماره‌گیری امن عمل می‌کند). هزینه این تبلت‌ها تا حدی با دریافت کارمزدی اندک روی هر تماس تلفنی خروجی به موبایل برای زندانی، تأمین می‌شود. این مدل تأمین مالی خلاقانه باعث شده بار مالی برنامه توزیع شود و پایداری آن بیشتر شود. از جنبه محتوایی، زندانیان می‌توانند از طریق تبلت به برنامه‌های بازپروری و آموزش حرفه‌ای دسترسی یابند؛ از دوره‌های مهارت شغلی و مدرک دبیرستان گرفته تا برنامه‌های ترک اعتیاد، مشاوره شناختی-رفتاری دیجیتال، و حتی آموزش‌های پایه ICT (کار با رایانه) برای ارتقای سواد دیجیتال آنها ارائه شده است. هدف این است که فرد پس از آزادی بتواند به راحتی با دنیای مدرن سازگار شود. آشنایی با فناوری و دولت الکترونیک یکی از محورهای مهم است؛ چنان‌که یک زندانی درباره این برنامه می‌گوید: «با این تبلت‌ها وقتی بیرون بروم می‌دانم چطور برای بیمه‌ی بیکاری (Centrelink) درخواست بدهم، فرم استخدام یا اجاره مسکن را به‌صورت آنلاین پر کنم. اکنون احساس می‌کنم چیزی از دنیا عقب نمانده‌ام». این نقل‌قول نشان می‌دهد برنامه تا چه حد روی خودکفایی دیجیتال افراد متمرکز است.
شبکه داخلی امن:
- شبکه اینترنت در دسترس نیست
- تلاش برای اتصال به اینترنت شناسائی می شود
- تبلت ها قابلیت نصب سیم کارت ندارند
نتایج و بازخورد: هرچند آمار رسمی از کاهش نرخ بازگشت به زندان در اثر این برنامه هنوز در مراحل ابتدایی است، اما شواهد کیفی دلگرم‌کننده است. مدیران پروژه گزارش کرده‌اند که دسترسی دیجیتال باعث شده زندانیان احساس انزوای کمتری کنند و امید بیشتری به آینده داشته باشند؛ آنها از طریق تبلت می‌توانند اخبار روز را دنبال کنند، با خانواده در ارتباط باشند و مهارت بیاموزند، در نتیجه چشم‌انداز خود پس از آزادی را واقعی‌تر و مثبت‌تر می‌بینند. پژوهش‌ها نشان داده که حفظ ارتباط خانوادگی نقش مهمی در کاهش بازگشت به جرم دارد و در این برنامه نیز تماس زندانیان با خانواده و شبکه حمایتی‌شان در زمان حبس بهبود یافته است. همچنین ارائه خدمات سلف‌سرویس دیجیتال (مانند درخواست ملاقات، خرید فروشگاه زندان، ثبت فرم‌های اداری) وابستگی زندانی به مأموران برای کارهای روزمره را کمتر کرده است و کارکنان زندان زمان بیشتری برای تعاملات سازنده (مانند مشاوره یا نظارت آموزشی) پیدا کرده‌اند. به گفته یکی از مدیران، «وقتی زندانیان بسیاری از امور را مستقل انجام می‌دهند، وقت پرسنل برای فعالیت‌های معنادارتر آزاد می‌شود. همچنین ریسک درگیری کاهش می‌یابد زیرا دسترسی کنترل‌شده به تلفن و اطلاعات، رفتارهای ضدقانونی (مانند قاچاق گوشی) را کم کرده است و زندانیان برای استفاده از این امکانات انگیزه دارند که رفتار اجتماعی بهتری نشان دهند». در مجموع، نیوساوت‌ولز با این رویکرد دیجیتال توانسته محیط زندان را آرام‌تر و هدفمندتر کند و امیدوار است با تکمیل rollout در تمام زندان‌ها، داده‌های آماری روشنی از کاهش نرخ تخلفات داخل زندان و نیز کاهش نرخ جرم مجدد پس از آزادی به دست آورد.
مسائل فنی و امنیتی: دستگاه‌های توزیع‌شده در استرالیا کاملاً tamper-proof (ضد دستکاری) بوده و شبکه‌ی ارتباطی آنها ایزوله است. هر تبلت مجهز به سیستم احراز هویت بوده (برای اطمینان از اینکه فقط زندانی مجاز از آن استفاده می‌کند) و قابلیت ردیابی فعالیت‌ها وجود دارد. در برخی زندان‌ها از وای‌فای داخلی با دیوار آتش قوی استفاده شده و در برخی دیگر شبکه سیمی داخلی به سلول‌ها کشیده شده است. چالش‌هایی مانند تداخل سیگنال به‌خاطر سازه‌های بتنی وجود داشت که با تقویت پوشش شبکه حل شده است. همچنین برای مدیریت ناوگان بزرگ تبلت‌ها، ایستگاه‌های شارژ قفل‌دار در بندها نصب شده که شب‌ها دستگاه‌ها در آنجا شارژ و به‌روزرسانی می‌شوند. دولت NSW گزارش کرده که حتی موضوعات به ظاهر جزئی مثل جلوگیری از استفاده نابجا از کابل شارژ (مثلاً شارژ مخفیانه موبایل قاچاق) نیز مدنظر قرار گرفته و کابل‌های شارژر به‌گونه‌ای مهار شده‌اند که قابل جداکردن و سوءاستفاده نیستند. از نظر محتوا، دولت با نهادهای آموزشی ملی (مانند TAFE) همکاری کرده تا دوره‌های معتبر فنی‌وحرفه‌ای روی سیستم ارائه شود و همچنین با سازمان‌های ناظر بر سلامت روانی جهت ارائه مشاوره دیجیتال (مثلاً برنامه‌های CBT آنلاین) تعامل داشته‌اند. با مجموعه این تدابیر، برنامه استرالیا یکی از جامع‌ترین تلاش‌ها برای دیجیتال کردن بازپروری زندانیان محسوب می‌شود.
نیوزیلند: سوئیت‌های آموزش آنلاین امن (SOL)
کشور نیوزیلند نیز یکی از پیشگامان به‌کارگیری فناوری در آموزش زندانیان است. از میانه دهه ۲۰۱۰، دپارتمان زندان‌های نیوزیلند اقدام به ایجاد سوئیت‌های آموزش آنلاین امن (Secure Online Learning suites) در زندان‌ها نمود. پس از اجرای پایلوت دو‌ساله در زندان Christchurch Men’s Prison، این طرح در سال ۲۰۱۵ اعلام شد و تا آوریل ۲۰۱۷ در تمام ۱۷ زندان دولتی نیوزیلند پیاده‌سازی گردید. هر سوئیت در واقع یک سالن رایانه تحت نظارت است که چندین دستگاه کامپیوتر متصل به یک شبکه اینترانت امن در آن قرار دارد. حداکثر ۹ زندانی می‌توانند همزمان در یک سوئیت به یادگیری مشغول شوند. دسترسی آنها تنها به وب‌سایت‌ها و نرم‌افزارهای از پیش تأیید شده محدود است و هر زندانی پیش از ورود به برنامه SOL باید مراحل غربال‌گری و انتخاب را طی کند تا از صلاحیت و رفتار مناسب وی برای استفاده از کامپیوتر اطمینان حاصل شود. ضمن اینکه حین استفاده نیز همیشه یک ناظر (مربی یا مأمور آموزش‌دیده) حضور دارد تا فعالیت‌ها را زیر نظر داشته باشد. سیستم IT به شکل قفل‌شده (kiosk mode) پیکربندی شده و زندانی هیچ راهی برای پیمایش به سایتی خارج از لیست مجاز یا دسترسی به اینترنت عمومی ندارد.
محتوا و برنامه‌ها: رویکرد نیوزیلند در SOL این است که آموزش‌ها بر مهارت‌های کاربردی برای بازگشت به جامعه تمرکز کنند. طبق اعلام رسمی، این سوئیت‌های آنلاین امن به زندانیان امکان می‌دهد در حوزه‌هایی مثل سوادآموزی و حساب‌وکتاب پایه، تقویت مهارت‌های زندگی، آمادگی شغلی و دوره‌های ویژه‌ی بازگشت به جامعه یاد بگیرند. برای مثال، یک بسته آموزشی محبوب، دوره آمادگی آزمون رانندگی و اخذ گواهینامه است که برای زندانیان تدارک دیده شده تا پس از آزادی یکی از موانع اشتغال (نداشتن گواهینامه) را برطرف کنند. یا دوره‌های آموزش مهارت‌های شغلی (نجاری، آهنگری، کشاورزی و غیره) به صورت چندرسانه‌ای روی سیستم قرار گرفته است. زندانیان جوان‌تر که عموماً با روش‌های سنتی آموزش کنار نمی‌آمدند، از محیط تعاملی دیجیتال استقبال بهتری نشان داده‌اند؛ مقامات گزارش کرده‌اند یادگیری آنلاین جذابیت بیشتری برای نسل جوان زندانیان دارد و به خصوص در بین زندانیانی که سابقه ترک تحصیل داشته‌اند باعث جلب مشارکت شده است. از طرفی، کار با این کامپیوترها خود یک تمرین مهارت دیجیتال برای زندانیان است. بسیاری از این افراد پیش از زندان دسترسی کمی به رایانه و اینترنت داشته‌اند؛ اکنون با یادگیری آنلاین، مهارت‌های پایه کار با کامپیوتر، تایپ کردن، جستجو در پایگاه‌های داده و … را کسب می‌کنند که پس از آزادی نزد کارفرمایان بسیار ارزشمند است.
نتایج به‌دست‌آمده: طبق اظهارات وزیر وقت اصلاحات نیوزیلند در سال ۲۰۱۷، این پروژه تا کنون موفقیت‌آمیز بوده است و تنها در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۲۰۰ زندانی به عنوان یادگیرنده فعال از سوئیت‌های SOL استفاده کرده‌اند. این رقم قابل توجه، نشان‌دهنده گستردگی پذیرش برنامه در میان زندانیان است. همچنین برنامه SOL زمینه را برای طرح‌های بلندپروازانه‌تری فراهم کرده است؛ به دنبال تکمیل زیرساخت SOL در همه زندان‌ها، دپارتمان زندان‌ها در حال بررسی راه‌هایی برای ارائه مدارک تحصیلی سطوح بالاتر (دانشگاهی) از طریق همین پلتفرم امن است. چرا که آنان معتقدند آموزش عالی نیز باید به شکل اینترنتی در زندان ممکن شود تا فرد پس از آزادی بتواند واقعا مسیر تحصیلی یا حرفه‌ای خود را ادامه دهد. شواهد بین‌المللی و داخلی نیز پشتوانه این سرمایه‌گذاری است؛ مقامات نیوزیلند تصریح کرده‌اند که هم پژوهش‌های جهانی و هم آمار داخلی‌شان نشان می‌دهد آموزش زندانیان مستقیماً به کاهش نرخ re-offending کمک می‌کند. به همین دلیل این کشور به موازات توسعه SOL، حجم ثبت‌نام در دوره‌های مهارتی حضوری در زندان‌ها را هم افزایش داده و بودجه آموزش در زندان را تقویت کرده است (به عنوان نمونه تعداد افراد مشغول در دوره‌های فنی‌حرفه‌ای از ۹۰۰ نفر در سال به ۱۷۰۰ نفر در سال افزایش داده شد). همه این اقدامات با هدف نهایی «ایجاد مسیری پیوسته از آموزش پایه تا اشتغال» برای زندانی است تا از لحظه ورود به زندان تا پس از خروج تحت حمایت آموزشی باشد و احتمال بازگشتش به بزهکاری کاهش یابد.
ابعاد اجرایی و امنیتی: پروژه SOL نشان داد که برای موفقیت آموزش دیجیتال در زندان، باید همزمان به سخت‌افزار، نرم‌افزار و نیروی انسانی توجه کرد. نیوزیلند در این برنامه کامپیوترهای معمولی را به کار گرفت اما آنها را در اتاق‌های مخصوص با قفل‌های فیزیکی و نرم‌افزاری قرار داد. هر کاربر دارای نام‌کاربری و گذرواژه منحصر‌به‌فرد بود و سیستم احراز هویت دومرحله‌ای (رمز + اثرانگشت) نیز به تدریج اضافه شد تا از ورود غیرمجاز جلوگیری شود. برای ارتقای امنیت، حتی تصمیم گرفته شد که ورود به سیستم با اثرانگشت جایگزین ورود رمز توسط خود زندانی شود؛ این کار خطای انسانی و امکان تبانی را کاهش می‌دهد. فایروال و سامانه مانیتورینگ شبکه به گونه‌ای تنظیم شده که هرگونه تلاش برای دسترسی غیرمجاز یا الگوی مشکوک (مثلاً تلاش برای باز کردن برنامه‌های غیرمجاز) به سرعت پرچم‌گذاری شود. همچنین وب‌سایت‌های مجاز ابتدا ۱۱ سایت بودند (شامل یک دانشنامه، وب‌سایت‌های آموزشی مشخص، سامانه‌های شبیه‌سازی آزمون و …)، و قرار شد این تعداد به بیش از ۲۰ سایت افزایش یابد تا منابع بیشتری را پوشش دهد. در کنار همه این‌ها، حضور مربیان آموزش‌دیده در محل، کیفیت یادگیری را بالا برد؛ تعامل انسانی هنوز هم بخش مهمی از موفقیت بود، زیرا مربی می‌تواند در صورت دیدن تلاش زندانی برای تقلب یا ناامیدی در یادگیری، مداخله کند. بدین ترتیب مدل نیوزیلند ترکیبی از کنترل انسانی و فنی را بکار گرفت تا اطمینان حاصل شود فناوری به درستی و در جهت اهداف بازپرورانه استفاده می‌شود. این تجربه اکنون الگویی برای سایر کشورهاست که نشان می‌دهد با سرمایه‌گذاری در زیرساخت امن و محتوای جذاب، حتی زندانیانی که قبلاً از آموزش گریزان بودند می‌توانند در محیطی دیجیتال به یادگیری روی آورند و این امر نهایتاً به نفع جامعه است، چون نرخ جرم و هزینه‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد.
بریتانیا: از «پردیس مجازی» تا لپ‌تاپ‌های درون سلول
در بریتانیا (انگلستان و ولز) نیز طی سال‌های گذشته تلاش شده از فناوری برای گسترش آموزش در زندان استفاده شود. طرحی به نام Virtual Campus (پردیس مجازی) از حدود ۲۰۱۰ راه‌اندازی شد که یک شبکه اینترانت سراسری در زندان‌ها است و به زندانیان اجازه می‌دهد در کلاس‌ها و کتابخانه‌های زندان به یک محیط وب امن وصل شوند و از منابع آموزشی بهره ببرند. این سامانه توسط شرکت Meganexus پیاده‌سازی شد و طبق گزارش‌ها تا سال ۲۰۱۹ در بیش از ۱۰۰ زندان انگلستان و ولز در دسترس بوده است. زندانیان می‌توانند در ساعات درس یا کتابخانه وارد محیط Virtual Campus شوند و دوره‌های آموزش از راه دور (مثلاً دوره‌های دانشگاه آزاد یا آموزشگاه‌های فنی) را بگذرانند. البته محدودیت عدم دسترسی مستقیم به اینترنت همچنان وجود دارد و فقط سایت‌های آموزشی خاصی روی این سیستم اجازه تردد دارند. ارزیابی‌ها نشان داده که اجرای Virtual Campus با چالش‌هایی نیز همراه بوده است؛ از جمله نیاز به آموزش کارکنان، فراهم کردن زیرساخت IT در زندان‌های قدیمی، و مسائل امنیتی عملیاتی. با این حال، دولت بریتانیا به سرمایه‌گذاری در دیجیتال‌سازی زندان ادامه داده و در اواخر دهه ۲۰۱۰ شروع به نصب کیوسک‌های سلف‌سرویس الکترونیک و لپ‌تاپ‌های درون‌سلولی در برخی زندان‌ها (مثلاً زندان‌های جدید مانند HMP Berwyn) کرد. یک تحقیق جامع در سال ۲۰۲۰ توسط وزارت دادگستری بریتانیا درباره تأثیر فناوری‌های جدید (تلفن درون‌سلولی، کیوسک، لپ‌تاپ و …) انجام شد. این تحقیق نشان داد دسترسی بیشتر زندانیان به ابزارهای دیجیتال امن، اثرات مثبتی از جمله افزایش مهارت‌های IT و خوداتکایی زندانیان در انجام امور شخصی داشته است. به طور مشخص، زندانیانی که لپ‌تاپ در سلول داشتند، بسیاری از کارهای اداری (درخواست کلاس، ثبت‌نام ملاقات، ارسال پیام به افسران) را خودشان انجام می‌دادند و احساس مسئولیت‌پذیری بیشتری در قبال زندگی روزمره‌شان پیدا کرده بودند. همچنین فناوری‌های ارتباطی (مثلاً تلفن داخل سلول) روابط زندانیان با خانواده‌هایشان را بهبود داده و استرس و خشونت را کاهش داده است. از نگاه کارکنان نیز، دیجیتال شدن برخی فرآیندها زمان آنها را از کارهای دفتری کم کرده و فرصت تعامل کیفی با زندانیان را بیشتر فراهم نموده است. هرچند این مطالعه به صراحت کاهش نرخ بازگشت به جرم را اندازه‌گیری نکرد، اما بهبود فضای زندان و مهارت‌آموزی مشاهده‌شده را مقدمهای برای نتایج بهتر پس از آزادی دانست.
توجه به ارزیابی قبل و بعد: در نمونه بریتانیا، یک نکته قابل ذکر اندازه‌گیری تغییرات رفتاری و مهارتی حین حبس بود که می‌تواند به طور غیرمستقیم بر نتیجه پس از آزادی دلالت کند. مثلاً سنجش میزان تسلط زندانیان بر مهارت‌های کامپیوتری قبل و بعد از ارائه لپ‌تاپ نشان داد اعتماد‌به‌نفس آنها در استفاده از IT بهبود یافته است. یا نظرسنجی‌ها حاکی از آن بود که زندانیان از امکان انجام امور روزمره بدون نیاز به مأمور (مثل رزرو زمان ملاقات یا درخواست وسایل) احساس رضایت می‌کنند و این شفافیت و اتکا به خود، از اضطراب و تنش آنان کاسته است. مجموعه این تغییرات مثبت در دوران حبس طبق نظریه‌های بازپروری می‌تواند شانس موفقیت فرد در جامعه را بیشتر کند. بریتانیا همچنین پروژه‌های آزمایشی برای آموزش آنلاین مدرک‌محور (مانند برنامه Learning Together با مشارکت دانشگاه‌ها) در برخی زندان‌ها اجرا کرد تا ببیند آیا امکان ارائه تحصیلات عالی در محیط زندان (از طریق پلتفرم‌های امن) وجود دارد یا خیر. نتایج این طرح‌ها گرچه محدود بود، اما در کل نشان داد که با تأمین زیرساخت و نظارت، زندانیان می‌توانند در دوره‌های دانشگاهی نیز موفق باشند. اکنون اتحاد آموزش زندانیان (Prisoner Learning Alliance) در بریتانیا بر گسترش دسترسی دیجیتال در زندان تاکید می‌کند و گزارش آنها تحت عنوان “شکاف دیجیتال” پیشنهاد می‌کند که استفاده از تبلت‌های درون‌سلولی با دسترسی اینترانت امن و سایت‌های از پیش‌تعیین‌شده به‌همراه سیستم ایمیل کنترل‌شده، می‌تواند آموزش و ارتباط را متحول کند.
جمع‌بندی: ویژگی‌های مشترک الگوهای موفق
بررسی نمونه‌های بین‌المللی در آمریکا، اروپا، آسیا و اقیانوسیه نشان می‌دهد برنامه‌های موفق آموزش و تربیت زندانیان با ابزار دیجیتال ویژگی‌های مشترکی دارند:
امنیت و کنترل: تمام این برنامه‌ها بر شبکه‌های بسته و دستگاه‌های مخصوص متکی هستند. چه تبلت‌های ضد‌دستکاری در استرالیا و آمریکا، چه شبکه اینترانت امن در سنگاپور و نیوزیلند، اطمینان از عدم دسترسی آزاد به اینترنت و محتوای ممنوعه اصل اساسی است. این دستگاه‌ها و سامانه‌ها معمولاً whitelist شده‌اند (فقط به منابع مشخص اجازه دسترسی دارند) و هر فعالیتی قابل ثبت و نظارت است.
محتوای غنی و نیازمحور: برنامه‌هایی موفق بوده‌اند که ترکیبی از آموزش رسمی، آموزش مهارتی و محتوای انگیزشی/درمانی ارائه دهند. به عنوان مثال، Edovo در آمریکا از سواد پایه تا دوره‌های کالج، مهارت شغلی، مدیریت خشم و حتی آموزش‌های مذهبی را پوشش می‌دهد؛ یا سنگاپور کتابخانه دیجیتال و پادکست‌های انگیزشی را در کنار دوره‌های فنی قرار داده است. این تنوع باعث می‌شود هر زندانی بر اساس علائق و نیازهای خود مسیری برای یادگیری بیابد. محتوای انگیزشی (مثلاً داستان‌های موفقیت یا پیام‌های خودیاری) به خصوص برای حفظ روحیه و امید زندانیان مهم است. همچنین دوره‌های مهارت‌های نرم مانند ارتباط موثر، حل تعارض، یا برنامه‌ریزی مالی نیز در بسیاری برنامه‌ها گنجانده شده تا زندانی فقط یک مهارت فنی خشک کسب نکند بلکه برای زندگی اجتماعی آماده‌تر شود.
انگیزه‌سازی و تعامل: بهره‌گیری از عناصر انگیزشی نظیر سیستم امتیاز و پاداش (همان‌طور که در تبلت‌های آمریکایی دیده شد)، بازخورد مستمر (آزمون‌ها و کوییزهای آنلاین که پیشرفت را نشان می‌دهند)، و سهولت استفاده (رابط‌های کاربرپسند مخصوص افرادی که شاید تحصیلات کمی دارند) در میزان موفقیت این طرح‌ها نقش بسزایی داشته است. وقتی زندانی ببیند با اتمام هر ماژول آموزشی امتیازی کسب می‌کند یا محتوای سرگرم‌کننده‌ای آزاد می‌شود، برای ادامه ترغیب می‌شود. علاوه بر این، ارتباط دوطرفه نیز مهم است – یعنی زندانی بتواند سوال بپرسد یا درخواست راهنمایی کند. در برنامه‌های دیجیتال موفق معمولاً کانالی برای تعامل با مربی (ولو به صورت آفلاین و با تأخیر) در نظر گرفته شده است. برای مثال، در بریتانیا زندانی می‌تواند از طریق پیام در کیوسک از معلم سوال آموزشی بپرسد یا در نیوزیلند مربی در همان اتاق حضور دارد و کمک می‌کند.
ارزیابی و پایش نتایج: کشورهایی که این برنامه‌ها را اجرا کرده‌اند برای سنجش اثرگذاری آنها نیز تلاش نموده‌اند. از ارزیابی درونی (مثل مقایسه عملکرد زندانیان شرکت‌کننده و غیرشرکت‌کننده در آزمون‌های سواد یا میزان درگیری انضباطی) گرفته، تا پیگیری بیرونی (مثل نرخ اشتغال و بازگشت به زندان پس از آزادی). برای نمونه، برنامه کارآفرینی زندانیان در تگزاس آمریکا (که بیشتر حضوری است اما از تبلت برای برخی دروس استفاده می‌کند) گزارش داده که بیش از ۸۰٪ فارغ‌التحصیلانش پس از آزادی مشغول به کار شده‌اند و نرخ عود زیر ۱۰٪ داشته‌اند. در نمونه‌های ذکر شده نیز، سنگاپور روند تغییر نرخ recidivism را رصد می‌کند (تا کنون کاهشی هرچند جزئی مشاهده شده)، The Last Mile آمریکا نرخ عود ۴٫۵٪ را به عنوان شاخص موفقیت ارائه کرده، و استرالیا هدفگذاری مشخص ۵٪ کاهش نرخ جرم را دنبال می‌کند. این پایش‌ها به بهینه‌سازی برنامه‌ها کمک می‌کنند تا در صورت نیاز اصلاحاتی انجام شود (مثلاً افزودن محتوای جدید یا تغییر در نحوه دسترسی).
حمایت پس از آزادی: بهترین برنامه‌ها تنها به دوران حبس محدود نمانده‌اند بلکه برای پس از آزادی نیز پل‌هایی ساخته‌اند. برای مثال در آمریکا، پلتفرم Edovo یک نسخه EdovoGo ارائه کرده که فرد آزادشده بتواند ادامه دوره‌ها را در بیرون دنبال کند. یا در سنگاپور، سازمانی به نام SCORE کارفرمایان را با زندانیان در حال آزادی متصل می‌کند و وجود گواهی اتمام دوره‌های دیجیتال در زندان به عنوان مزیتی برای فرد تلقی می‌شود. این ارتباط بین برنامه زندان و دنیای واقعی، تضمین می‌کند که مهارت کسب‌شده به کار گرفته شود و فرد مسیر زندگی سالم را ادامه دهد. نتایج نیز گواهی می‌دهد که اشتغال و ادامه تحصیل از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از بازگشت به جرم هستند.
در مجموع، تجربه‌های بین‌المللی حاکی از آن است که ترکیب فناوری دیجیتال با آموزش اصلاحی، تحولی مثبت در نظام زندانبانی ایجاد کرده است. زندانیان با این روش‌ها به‌جای اتلاف وقت، به صورت خودانگیخته مشغول یادگیری مهارت و دانش می‌شوند؛ تعامل بهتری با خانواده حفظ می‌کنند؛ با دنیای مدرن دیجیتال بیگانه نمی‌مانند؛ و احساس می‌کنند برای آینده‌ای متفاوت آماده می‌شوند. پیامد عملی این رویکرد، کاهش میزان تکرار جرم و افزایش نرخ اشتغال و بازگشت موفق به جامعه بوده است که هدف نهایی سیستم‌های عدالت کیفری در سراسر جهان است.